Dieta lowFODMAP jest złotym standardem w terapii Zespołu Jelita Drażliwego (IBS).

Stosuje się ją również w SIBO – przeroście bakteryjnym jelita cienkiego.

W IV Kryteriach Rzymskich wyróżniono podział na 4 główne podtypy IBS: 

• IBS z zaparciem (IBS-C), 
• IBS z biegunką (IBS-D), 
• mieszana postać IBS (IBS-M) 
• postać trudna do sklasyfikowania (IBS-U). 

Podział na poszczególne podtypy opiera się również na skali konsystencji stolca – Bristolskiej Skali Uformowania Stolca 

IV Kryteria Rzymskie mówią i IBS gdy :

• ból brzucha jest nawracający i występuje co najmniej 1 raz w tygodniu, przez ostatnie 3 miesiące
• wiąże się z defekacją
• związany jest ze zmianą konsystencji wypróżnień
• wiąże się ze zmianą konsystencji stolca

Dieta low FODMAP

Dieta o niskiej zawartości FODMAP nie należy do prostych.

Może okazać się niedoborowa, więc powinna być opracowana dla każdego pacjenta indywidualnie, pod nadzorem wyspecjalizowanego dietetyka.

Polecanych dietetyków znajdziesz na stronie jednostki badawczej Monash University, zajmującej się dietą lowFODMAP lub w aplikacji tegoż uniwersytetu.

FODMAP, co to takiego ?

FODMAP to grupa krótkołańcuchowych węglowodanów (lub cukrów), które:

• są krótkołańcuchowe, czyli mają mały rozmiar
• słabo wchłaniają się lub wcale się nie wchłaniają w jelicie cienkim i grubym
• są łatwo fermentowane przez bakterie jelitowe

Istnieje 6 cukrów sklasyfikowanych jako FODMAP.

Należą do nich :

• oligosacharydy (fruktany i GOS),
• poliole (sorbitol i mannitol),
• fruktoza
• laktoza.

Fruktany i GOS

Fruktany i GOS nie są trawione w jelicie cienkim.

Ludziom brakuje enzymów niezbędnych do rozbicia tych łańcuchów cukrów na poszczególne jednostki cukru. Zamiast tego cukry te przechodzą do jelita grubego, gdzie są wykorzystywane jako paliwo przez bakterie jelitowe (fermentowane). Powoduje to wytwarzanie gazu.

Gazy rozszerzają się i powodują wzdęcia, gazy u zdrowych ludzi (normalna część trawienia).

Ponieważ jednak osoby z IBS mają bardzo wrażliwe jelita i problemy z regulowaniem ruchów jelit, zmiany te mogą powodować objawy wzdęć, bólu brzucha / dyskomfortu i zmiany nawyków jelitowych.

Sorbitol, mannitol i fruktoza

Poliole (sorbitol i mannitol) i fruktoza są wchłaniane powoli, wzdłuż jelita cienkiego. Przechodząc przez jelito cienkie, przyciągają wodę do jelita (przez osmozę), powodując rozciąganie i rozszerzanie jelit.

Rozciąganie i rozszerzanie ściany jelita może powodować objawy bólu, a woda, która przemieszcza się z jelita cienkiego do jelita grubego, może powodować biegunkę.

Ważne jest, abyś pamiętał, że wpływ na zawartość wody w jelicie cienkim występuje niezależnie od stopnia, w jakim są wchłaniane w jelicie cienkim.

Ponadto, jeśli nie wchłoniesz sorbitoul, mannitolu i / lub fruktozy, to wtedy przelewają się do jelita grubego.

Bakterie jelitowe wykorzystują je jako paliwo (fermentują), co powoduje wytwarzanie gazu.

Laktoza

Laktoza, żeby mogła zostać wchłonięta, musi zostać rozbita na poszczególne jednostki cukru przez enzym, laktazę.

U niewielkiego odsetka osób z IBS, którym brakuje enzymu potrzebnego do rozbicia laktozy na poszczególne jednostki cukru, laktoza dociera do jelita grubego niestrawiona.

W tym przypadku laktoza przyciąga wodę do jelita grubego i jest wykorzystywana jako paliwo przez bakterie jelitowe (fermentowana). Powoduje to wytwarzanie gazu i objawy wzdęć, bólu i biegunki (w zależności od dawki spożytej laktozy).

Nietolerancja laktozy jest często przemijająca, dlatego należy ponownie ocenić tolerancję laktozy (stosując prowokacje pokarmowe), aby sprawdzić, czy tolerancja poprawia się z czasem.

JAK DZIAŁA TEN CAŁY MECHNIZM?

W jelitach są nerwy, które je wyściełają i które są nadaktywne w IBS. 

W rezultacie normalne zmiany w jelitach, takie jak wzrost ilości gazu i wody w jelitach, możesz odczuwać jako bolesne epizody wzdęć i bólu brzucha.

Po spożyciu FODMAP jelita przyciągają wodę, powodując rozszerzenie jelit i zmiany ich ruchliwości (perystaltyki).

FODMAP są słabo wchłaniane w jelicie cienkim, więc po dotarciu do jelita grubego bakterie wykorzystują FODMAP jako źródło energii, aby przetrwać. Bakterie szybko fermentują FODMAP i w rezultacie wytwarzają gaz.

Działania te powodują rozszerzenie zawartości jelit, rozciągając ścianę jelita.

Ponieważ osoby z IBS mają bardzo wrażliwe jelita, „rozciąganie” ściany jelit powoduje nadmierne odczuwanie bólu i dyskomfortu

Możesz to zobaczyć w tym filmie.

Etapy diety lowFODMAP

• lowFODMAP – spożywamy tylko produkty z najniższą zawartością FODMAP, czas trwania 2-6 tygodni
• faza reintrodukcji – faza prowokacji, wprowadzanie produktów z wyższą zawartością FODMAP, wg schematu, czas trwania 6-8 tygodni
• personalizacji – ustalenie indywidualnej tolerancji FODMAP, stosowana długoterminowo

Faza reintrodukcji 

Reintrodukcja polega na przeprowadzaniu prowokacji. Pacjent podejmuje wyzwania pojedynczo z poszczególnych podgrup (np. produkty zawierające fruktozę), a po ustaleniu tolerancji dla poszczególnej podgrupy ustala dawki, częstotliwość oraz kombinacje produktów. Prawidłowa reintrodukcja pozwala na uniknięcie strat w mikroflorze jelitowej.

Koniecznością jest prowadzenie dzienniczka żywieniowego i kontrola objawów. 

Faza personalizacji 

Faza personalizacji pozwala ustalić, które z produktów są najbardziej problematyczne dla organizmu i wywołują najbardziej uciążliwe dolegliwości. Należy zauważyć, że odpowiedź organizmu jest zmienna i nie należy raz na zawsze wykluczać danej grupy produktów. Na tym etapie dobrze prowadzony pacjent ma jasne pojęcie co wywołuje objawy.

Każda faza diety jest dostosowana w sposób indywidualny dla poszczególnych pacjentów. Dostosowanie diety może pomóc zminimalizować ograniczenia dietetyczne, zoptymalizować przestrzeganie zaleceń i poprawić odpowiedź na leczenie.

Błonnik w diecie lowFODMAP

Ważna jest, w zależności od typu IBS, odpowiednia podaż (zmniejszenie lub zwiększenie ilości) odpowiedniego rodzaju błonnika. 

Probiotyki i terapie wspomagające

Stosować można również sprawdzone preparaty probiotyczne i tutaj wykazano najkorzystniejsze działanie szczepów Bifidobacterium infantis, Bifidobacterium longum które promują profil przeciwzapalny oraz Lactobacillus plantarum 299 V, które zwiększają barierę jelitową, poprzez produkcję śluzu.

            U pacjentów z IBS, oprócz diety i farmakoterapii, stosuje się również szereg terapii wspomagających np. terapie ziołowe czy terapie poznawczo-behawioralne. 

Świetna może okazać się osteopatia czy/i pobudzanie nerwu błędnego.

O produktach wskazanych i nieskazanych w diecie lowFODMAP pisałam wcześniej tutaj.